Var / Yok cz. II ( zdania okolicznikowe miejsce )

Do słówek var i yok możliwe jest dołączenie końcówek osobowych, np.:

Evde yokum. - Nie ma mnie w domu.
Ayşe okulda yoktur. - Ayşe nie ma w szkole.

• Wyrazy var i yok mogą wystąpić tylko w zdaniu, które rozpoczyna się od okolicznika miejsce, np.:

Yatakta yastık var. - Na łóżku jest poduszka.
Odada çocuk yok. - W pokoju nie ma dziecka.
Bahçede havuz var mı? - Czy w ogrodzie jest basen?

• Jeżeli zdanie rozpoczniemy od podmiotu, wówczas nie może w nim wystąpić wyraz var ani yok. Zamiast nich do okolicznika dodamy końcówki osobowe, np.:

Yastık yataktadır. - Poduszka jest na łóżku.
Çocuk odada değildir. - Dziecka nie ma w pokoju.
Havuz bahçede midir? - Czy basen jest w ogrodzie?

Kilka przydatnych informacji:

1.  Końcówki osobowe  3os.l.poj. i l.mn. można pominąć, np.: Çocuklar odadalar. -> Çocuklar odada. ( dzieci są w pokoju. ); Ayşe güzeldir. -> Ayşe güzel. ( Ayşe jest piękna. )
2. Od zaimków pytajnych możliwe jest tworzenie liczby mnogiej, np.: ne -> neler; kim-> kimler. Liczba mnoga oznacza, że pytamy nie o jedną rzecz/osobę/miejsce, a o wiele rzeczy/osób/miejsc, np.: Masada ne var? - co jest na stole? Masada bilgisayar var. - Na stole jest komputer;  Masada neler var? - co jest na stole? Masada bilgisayar ve kitap var. - Na stole jest komputer i książka.

Zaimki wskazujące i pytania z ich użyciem

•  W tureckim istnieją trzy zaimki wskazujące na osobę lub rzecz: bu, şu, o. Określają one trzy stopnie odległości osoby lub przedmiotu od osoby mówiącej.

Bu - ten,ta, to ( najbliżej )
Şu - tamten, tamta, tamto ( w pewnej odległości )
O - tamten, tamta, tamto ( daleko )

Pytania z zaimkami wskazującymi tworzymy poprzez dodanie zaimka pytajnego ne (co) lub kim (kto) po zaimku wskazującym, np.:

Bu ne? - co to?
Bu kim? - kto to?
Şu ne? - co to? ( o rzeczy znajdującej się w pewnej odległości )
Şu kim? - kto to? ( o osobie znajdującej się w pewnej odległości )
O ne? - co to? ( o rzeczy znajdującej się daleko )
O kim? - kto to? ( o osobie znajdującej się daleko )

Bu kitap mı ? - czy to jest książka?
Şu kitap - to jest książka. ( rzecz w pewnej odległości )
O defter - tamto to zeszyt.

• Wskazując na miejsce lub otoczenie, np. dom, szkołę, ulicę czy park należy używać zaimków miejsca: burası, şurası, orası.

Burası - dotyczy miejsca w najbliższym otoczeniu
Şurası - dotyczy miejsca w pewnej odległości
Orası - dotyczy miejsca znajdującego się daleko

Przykłady:

Burası Varşova. - To jest Warszawa. (miejsce, w którym się znajdujemy lub które jest blisko)
Şurası park. - To jest park. ( wskazując na przestrzeń w pewnej odległości )
Orası banka. - To bank. ( wskazując na miejsce znajdujące się daleko )

Pytania tworzymy poprzez dodanie słówka pytajnego neresi ( pytanie o miejsce ), np.:

Burası neresi? - Co to za miejsce? ( w najbliższym otoczeniu )
Şurası neresi? - Co to za miejsce? ( pewnej odległości )
Orası neresi? - Co to za miejsce? ( daleko )

Przykłady:

- Affedersiniz, burası neresi? - Przepraszam, co to za miejsce?
- Burası Atatürk Caddesi. - To ulica Atatürka.

- Şurası okul mu? - Czy to jest szkoła? ( wskazując na budynek w pewnej odległości )

- Orası Antalya mı? - Czy tamto miejsce to Antalya?

• Innymi zaimkami miejsca są: burada, şurada, orada. Odpowiadają na pytanie nerede (gdzie).

Burada - tu, tutaj
Şurada - tam ( w pewnej odległości )
Orada - tam ( daleko )

Przykłady:

Buradayım. ( burada + końcówka osobowa 1os. l.poj. -(y)ım ) - Jestem tutaj
Şurada kim var? - Kto tam jest? ( w pewnej odległości )
Alanya'de ne var? Orada güzel plajlar var. - Co jest w Alanyi? Tam są piękne plaże.

Var / Yok

W tureckim w zdaniach okolicznikowych miejsca używane są wyrazy var i yok. Var oznacza istnienie czegoś lub kogoś w danym miejscu. Yok oznacza brak czegoś lub kogoś w danym miejscu.
Var i yok zawsze stoją na końcu zdania, natomiast okolicznik miejsca - na początku, np.:

Masada lamba var - na stole jest lampa
Banyoda havlu yok - w łazience nie ma ręcznika
Bahçede çocuk var mı ? - czy w ogrodzie jest dziecko ?

Locativus ( miejscownik )

Locativus:

Odpowiada na pytanie: nerede ( gdzie? ). Locativus określa położenie w jakimś miejscu, czasie, sytuacji. Wyrażany jest za pomocą sufiksu dwupostaciowego -da, -de. 

Rzeczownik w przypadku nominativus (miejscownik)		Sufiks w przypadku locativus		Rzeczownik w przypadku locativus
Masa (stół)		-da		masada
Ev (dom)		-de		evde
Okul (szkoła)		-da		okulda
Mutfak (kuchnia)		-ta*		mutfakta
Bodrum (piwnica)		-da		bodrumda

 *harmonia spółgłoskowa

Jeżeli sufiks miejscownika dodajemy do nazwy własnej lub imienia, należy poprzedzić go apostrofem, np.:
Istanbul'da - w Syambule
Asya'da - w Azji
Fatma'da - u Fatmy
Ayşe'de - u Ayşe

Podsumowanie:

Locativus ( miejscownik ) Pytanie: nerede – gdzie? Sufiksy: -da, -de

Narodowości

Kilka postów wcześniej było o ubezdźwięcznieniu spółgłoski. Tak więc teraz krótka informacja o udźwięcznieniu.

Jeżeli do wyrazu wielosylabowego zakończonego na spółgłoskę ç, k, p lub t dodamy sufiks rozpoczynający się od samogłoski, to spółgłoski te ulegną udźwięcznieniu:
ç -> c
k -> ğ / g
p -> b
t -> d 

Przykłady:

kıskanç ( zazdrosny ) - kıskancım ( jestem zazdrosny )
çocuk  ( dziecko ) - çocuğum ( moje dziecko )
renk ( kolor ) - rengi ( jego kolory ) 
kitap ( książka ) - kitabım ( moja książka )
armut ( gruszka ) - armudu ( jego gruszka )

W wyrazach jednosylabowych oraz obcego pochodzenia , ta zasada nie obowiązuje.

Narodowości:

Pytając o narodowość, kraj pochodzenia lub rodzinna miejscowość używamy przyimka pytajnego nereli. Dołączamy do niego końcówki osobowe:

Nerelisin ? - skąd pochodzisz ?
Nerelisiniz ? - skąd pochodzicie ?

Nazwy narodowości tworzymy dodając do nazw krajów sufiks:

• lı
• li
• lu
• lü

Polonya ( Polska ) - Polonyalı ( Polak, Polka )
Isveç ( Szwecja ) - Isveçli ( Szwed, Szwedka )

UWAGA!!!!
Niektóre nazwy narodowości mają ustaloną formę i nie są tworzone przy użyciu powyższych sufiksów, np.:

Almanya ( Niemcy ) - Alman ( Niemiec, Niemka )
Türkiye ( Turcja ) - Türk ( Turek, Turczynka ) 


Ten sam sufiks dodajemy także do innych nazw geograficznych, np.: miast i kontynentów, aby utworzyć rzeczowniki oznaczające ich mieszkańców, np.:

Varşova ( Warszawa ) - Varşovalı ( warszawiak, warszawianka )
Avrupa ( Europa ) - Avrupalı ( Europejczyk, Europejka )

W języku tureckim nie zadaje się się pytania przez intonację. Aby utworzyć pytanie, należy użyć słówka pytajnego ( czyli zaimka pytajnego lub przyimka pytajnego, np.: kim - kto; nasıl - jak, jaki; nereli - pytanie o pochodzenie ) lub partykuły pytajnej ( mı, mi, mu, mü ). Jeżeli w zdaniu wystąpiło słówko pytajne, wtedy nie dodajemy już partykuły pytajnej.

Przy tworzeniu nazw nardowości możemy dodać też liczbę mnogą, np.:
Polonya - Polonyalılar ( Polacy, Polki )

I na koniec przydatna informacja:
W tureckim występuje rodzajnik nieokreślony bir. Używamy go, mówiąc o kimś / o czymś po raz pierwszy lub o niekonkretnej, nie do końca określonej rzeczy. Rodzajnik bir w zależności od kontekstu może mieć znaczenie: "jakiś"; "pewien"; "jeden", np.:

Bu bir araba - to jest samochód
O bir otelci - on jest hotelarzem / pracownikiem hotelu
Kedi evcil bir hayvan - kot jest zwierzęciem domowym

Czasownik "być" - Pytania

Pytania tworzymy za pomocą partykuły pytajnej, która występuje w czterech postaciach:

• mı
• mi
• mu
• mü

Taka sama zasada jak przy sufiksach czteropostaciowych, patrzymy na ostatnią samogłoskę w wyrazie poprzedzającym partykułę pytajną.

zaimek osobowy + rzeczownik + partykuła pytajna mı, mi, mu, mü z odpowiednią końcówką osobową

Przykład:

Ben öğrenci miyim?
Sen öğrenci misin?
O öğrenci midir? 
Biz öğrenci miyiz? 
Siz öğrenci misiniz?
Onlar öğrenciler mi?*

!!!!* Zwróć uwagę, że partykuła pytajna w 3os. l.mn. nie przyłącza końcówki osobowej 3 os. l.mn. Zostaje ona dodana do wyrazu znajdującego się bezpośrednio przed partykułą pytajną.

W ramach ćwiczeń odmień wyraz: doktor 

Czasownik "być" - Przeczenie

Przeczenie czasownika "być" tworzymy dodając partykułę değil.

zaimek osobowy + rzeczownik + partykuła değil z odpowiednią końcówką osobową ( zwracamy uwagę, która to osoba + partykuła ma ostatnią samogłoskę "i" )

Przykład:

Ben doktor değilim - nie jestem lekarzem / lekarką
Sen doktor değilsin - nie jesteś lekarzem / lekarką
O doktor değildir - nie jest lekarzem / lekarką
Biz doktor değiliz - nie jesteśmy lekarzami / lekarkami
Siz doktor değilsiniz - nie jesteście lekarzami / lekarkami
Onlar doktor değiller - oni / one nie są lekarzami / lekarkami

W ramach ćwiczeń odmieńcie sobie: öğrenci 

Odmiana czasnownika "być" w czasie teraźniejszym

Zaimki osobowe:

Ben - ja

Sen - ty

O - on, ona, ono

Biz - my

Siz - wy

Onlar - oni, one

Odmiana czasownika "być" w czasie teraźniejszym

Zaimek osobowy	Końcówka osoba wyrazu, który towarzyszy zaimkowi osobowemu
Ben	* -(y)ım, -(y)im, -(y)um, -(y)üm
Sen	-sın, -sin, -sun, - sün
O	-dır, -dir, -dur, -dür
Biz	*-(y)ız, -(y)iz, -(y)uz, -(y)üz
Siz	-sınız, -siniz, -sunuz, - sünüz
Onlar	-lar, -ler

* jeżeli końcówka osobowa rozpoczyna się od samogłoski i zostaje dołączona do wyrazu zakończonego na samogłoskę, to te dwie samogłoski muszą być rozdzielone przez spółgłoskę „y „.

 

Przykłady:

Doktor - lekarz / lekarka

Ben doktorum - jestem lekarzem / lekarką

Sen doktorsun - jesteś lekarzem / lekarką

O doktordur - jest lekarzem / lekarką

Biz doktoruz - jesteśmy lekarzami / lekarkami

Siz doktorsunuz - jesteście lekarzami / lekarkami; Pan / Pani jest lekarzem / lekarką; Państwo są lekarzami / lekarkami

Onlar doktorlar - oni / one są lekarzami / lekarkami

Öğrenci - uczeń / uczennica

Ben öğrenciyim - jestem uczniem / uczennicą

Sen öğrencisin - jesteś uczniem / uczennicą

O öğrencidir - jest uczniem / uczennicą

Biz öğrenciyiz - jesteśmy uczniami / uczennicami

Siz öğrencisiniz - jesteście uczniami / uczennicami; Pan / Pani jest uczniem / uczennicą; Państwo są uczniami / uczennicami

Onlar öğrenciler - oni / one są uczniami / uczennicami 

! ---> W 3 os. l.poj. oraz w 3 os. l.mn. występują dwie formy: z końcówkami osobowymi lub bez. Obydwie formy są prawidłowe, przy czym częściej używane są formy bez końcówek, np.:

• O doktordur = O doktor - on jest lekarzem
• Onlar doktorlar = Onlar doktor - oni są lekarzami / one są lekarkami

Zaimki osobowe w funkcji podmiotu są najczęściej pomijane w zdaniach, np.:

( Ben ) Türküm. -  ( Ja ) jestem Turkiem.
( Biz ) sanatçıyız. - ( My ) jesteśmy artystami.

Używamy ich w celu podkreślenia podmiotu, np.:
Ben Türküm, ya sen ? - Ja jestem Turkiem, a ty?